noclegi na wczasy

Zabytki Żukowa cz 1.

17 czerwca 2012r.

Mimo niszczycielskich poczynań władz pruskich likwidujących kilkusetletni ośrodek klasztorny zachowało się szereg obiektów architektonicznych oiraz pokaźny zespół dzieł plastyki i rzemiosła artystycznego reprezentujących pięć wieków sztuki pomorskiej. Czołowym zabytkiem budownictwa w Żukowie jest murowany kościół ponorbertański. Kościół ponorbertański. Pierwszą, zapewne drewnianą świątynię z okresu fundacji klasztoru zniszczyli w 1234 r. Prusowie, mordując równocześnie siostry zakonne. Z kolejnej, już murowanej budowli wzniesionej około połowy XIII w. pochodzić ma dolna część murów zachodniej partii kościoła. W XIV w. przedłużono świątynię ku wschodowi podwyższając ją równocześnie do dzisiejszej wysokości. W tym czasie kościół nie uzyskał jeszcze sklepienia, które założono dopiero w początku XVII w. Również wówczas zbudowana została empora zakonnic wznosząca się 4,65 m nad posadzką i sięgająca przeszło 12,80 m w głąb kościoła, przy całkowitej jego długości 34,80 m, szerokości 9,16 m i wysokości dochodzącej do 14 m. Zarówno kościół, jak i emporę zasklepiono sklepieniami krzyżowymi. Pod nawą znajduje się krypta, w której chowano mniszki. Kościół jest założeniem jednonawowym z nie wydzielonym prezbiterium, trójbocznie zamkniętym. Po stronie północnej przytyka do niego gotycka zakrystia i kaplica w dawnym skarbcu. Od strony południowej zachowała się część dawnego klasztoru z klatką schodową na chór zakonnic i izbą na piętrze, gdzie przechowuje się obecnie zespół cennych paramentów*. Niegdyś duży dwupiętrowy klasztor posiadał czterdzieści cel zakonnych, a nadto obok stał drugi budynek z dalszymi niezbędnymi dla dużego konwentu pomieszczeniami. Po zachodniej stronie kościoła wznosi się smukła ośmioboczna wieża, w połowie tylko występująca z korpusu budowli. Górna jej część o konstrukcji ryglowej i barokowy hełm pochodzą z XVIII w. Pośrodku dachu widnieje barokowa sygnaturka. Paramenty — szaty, naczynia i sprzęty liturgiczne. Tu chodzi głównie o szaty. We wnętrzu poklasztornego, obecnie parafialnego, kościoła znajduje się bogaty zespół dzieł sztuki reprezentujących wieki od XIV do XVIII. Są to na ogół wysokiej wartości obrazy i przede wszystkim rzeźby. Największe zainteresowanie budzi stojący przy północnej ścianie tryptyk z początku XVI w. należący do typu tzw. "ołtarzy antwerpskich", odznaczający się niezwykłym bogactwem rzeźbionych figurek przedstawiających sceny z życia Chrystusa oraz Pasją. Podobne tematy, a także sceny ze Starego Testamentu znajdują się na malowanych skrzydłach tryptyku. Prócz wymienionego zabytku znajdują się w kościele następujące dzieła sztuki umiejscowione w jego. części wschodniej: 1) renesansowy ołtarz główny z pierwszej połowy XVII w., z czterema dużymi rzeźbami świętych i ośmioma małymi w predelli. Nadto w ołtarzu znajduje się obraz Wniebowzięcia NPMarii z warsztatu Hermana Hana i cztery 'inne; 2) barokowy ołtarz boczny po południowej stronie z około 1650 r., z dwoma obrazami i cenną gotycką rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodzącą według miejscowego przekazu z kościoła, który stał w zanikłej wsi Wodzna, położonej nad Jeziorem Mężowskim; 3) barokowy ołtarz boczny po północnej stronie z około 1700 r., z czterema rzeźbionymi figurami i dwoma obrazami przedstawiającymi św. Norberta; 4) gotycka rzeźba z XIV w. Ukrzyżowanie nad wejściem do zakrystii; 5) Pokłon trzech Króli — cenna płaskorzeźba z alabastru, pochodzenia angielskiego, mieści się w kaplicy obok zakrystii; 6) barokowa tęcza z końca XVII w. z bogatą rzeźbą, polichromowana w ulubionych kolorach kaszubskich. W nawie: 1) mały tryptyk nazywany zgodnie z miejscową tradycją Ołtarzykiem Mszczuja. Na skrzydłach jego widnieją portrety księcia i jego żony Zwinisławy, współfundatorki klasztoru. Obok wiszą powiększone kopie tych portretów. W rzeczywistości ten ołtarzyk z piękną rzeźbą rycerza i z renesansowymi malowanymi ornamentami pochodzi z 1515 r. Był to zapewne ołtarzyk podróżny, jeden z używanych przez duchownych i świeckich w dawnych wiekach; 2) barokowa ambona z drugiej połowy XVII w.; prowadzi z niej przejście na dawny chór zakonnic, ogrodzone pięknie rzeźbioną i malowaną balustradą; 3) chór muzyczny z XVII w. z bogato rzeźbioną balustradą i obrazami błogosławionych i świętych norbertańskich; 4) barokowe konfesjonały z XVII w. Prócz wymienionych dzieł znajduje 3ię w kościele, zakrystii i na chórze oraz w skarbcu kilkanaście obrazów i rzeźb oraz zabytkowy sprzęt, jak np. stalle i dwa trony. Dzieła te, miernej na ogół wartości, pochodzą z XVII i głównie z XVIII w. Na osobne omówienie zasługuje przechowywany w skarbcu obok chóru zakonnic duży zbiór szat liturgicznych, w tym około 20 ornatów. Są to wyroby o dużej wartości artystycznej, pochodzące z XVII i XVIII w., a wykonane przez miejscowe mniszki. Najciekawszy jest ornat z 1647 r. wyhaftowany 'bogato złotymi nićmi, o wadze kilkunastu kilogramów. Najcenniejszą pamiątką Żukowa zdaje się być ornat z czerwonego jedwabiu z bogatymi wyszyciami złotem, pochodzący z końca XIII w. Według żukowskiej tradycji miał to być płaszcz księcia Świętopełka podarowany klasztorowi i przerobiony na ornat. Pamiątkę tę podczas wojny wywieźli do Niemiec hitlerowcy. Zwrócona przez władze NRD umieszczona została na wystawie tkanin gotyckich w Muzeum Pomorskim w Gdańsku. Z zabytkowych budowli klasztornych pozostał połączony z XIX-wieczną plebanią budynek gotycki, w którego wnętrzu znajduje się obszerna — o wymiarach 7,23 X 8,80 m — sala, zasklepiona czterema krzyżowymi sklepieniami wspartymi na ośmiobocznym filarze. Z zachowanych murów obwiednich klasztoru na uwagę zasługuje odcinek przy północno-zachodnim narożniku kościoła. We wnękach muru widać pięć malowanych scen z dziejów klasztoru. W sąsiedztwie ustawiona jest na wysokiej kolumnie statua Św. Norberta z około 1800 r. Do klasztoru należała także niewielka kaplica stojąca na wzgórku po drugiej stronie Raduni na miejscowym cmentarzu. Wzniesiono ją w 1754 r. dla uczczenia pamięci zamordowanych podobno na tym miejscu w 1234 r. przez Prusów dziesięciu norbertanek. Kościół Św. Jana. Według niepewnych danych najstarszy kościół Żukowa, wymieniony jako sancti Jacobi in Sucou w bulli papieża Innocentego III z 12 VIII 1201 r., mógł być wzniesiony w XII w. i stać na tym miejscu, na którym wznosi się dziś murowany kościół pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela. Wysunięto jednak ostatnio zastrzeżenia, czy owo Sucou wymienione w bulli pośród innych osad należących do klasztoru inorbertanów z Wrocławia to rzeczywiście Żukowo, a nie jakaś inna wieś na terenie kraju. Wiarygodne wzmianki o istnieniu drugiego kościoła w Żukowie pochodzą dopiero z 1325 r., kiedy wystawiony został dokument lokacyjny wsi, oraz z 1492 r. i 1583 r. Niektóre dane z tych lat mówią jednak o kościele pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela. Stoi on na wysoczyźnie, przy wjeździe od strony Gdańska do centrum wsi. Jest to prosta w kształcie jednonawo-wa budowla z nie wydzielonym i zamkniętym prosto prezbiterium oraz czworoboczną wieżą, która nakryta jest barokowym hełmem. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz główny z trzema obrazami, ufundowany około 1650 r., dwa późnobarokowe ołtarze boczne, renesansowa ława z pierwszej połowy XVII w. oraz stalle i ławy z końca XVIII w., kiedy ufundowana została również kazalnica. Nadto kościół posiada cztery obrazy z XVII w. oraz kilka rzeźb na tęczy. W pobliżu tego kościoła widać wspomniany wyżej budynek szkoły. Naprzeciw niego, po drugiej stronie szosy, znajduje się cmentarz żołnierzy radzieckich poległych na tym terenie w marcu 1945 r. Na cmentarzu widać skromny pomnik wzniesiony po wojnie przez miejscowe społeczeństwo.