noclegi na wczasy

Kościół Św. Jana, Kościół Św. Mikołaja

17 października 2011r.

Kościół Św. Jana powstał na terenie podmokłym, który został zasiedlony dopiero w 2 poł. XIV w. Pierwotnie znajdowała się tu mała kaplica. W 1358 r. kościół był filią parafialnego kościoła Sw. Katarzyny na Starym Mieście. Budowa świątyni trwała od 2 poł. XIV w., przez 1 poł. XV w., przekształcono wówczas pierwotny kościół zapewne bazylikowy — w halowy. W kilku etapach powstawała wieża, sklepienia zbudowano w 1. 1463—65. Konstrukcja kościoła stojącego na zbyt słabych fundamentach już od 1588 r. wymagała interwencji budowlanych. Ostatnia miała miejsce w 1948 r., a stan nadal nie jest zadowalający, o czym dowodnie, świadczy ściana wsch. wychylona w górnej partii kilka metrów. Trójnawowy korpus z nawą poprzeczną i trójnawowym prezbiterium stanowi zwartą bryłę. Podobnie jak w większości gdańskich budowli sakralnych każda z naw jest przykryta oddzielnym dachem zamkniętym sterczynowym szczytem. Godne uwagi są formy dekoracji wieży, ukazujące kilka etapów jej powstania. Czterospadowy dach wieży wieńczy smukła sygnaturka. Po odbudowie dachów wnętrze kościoła służy jako lapidarium — tu zwieziono wszystkie wydobyte z gruzów detale portali, przedproża etc. i stąd niektóre z nich trafiły z powrotem na swoje miejsce. Z pierwotnego wyposażenia zachował się kamienny ołtarz główny (wys. 12 m), dzieło rzeźbiarza Abrahama van den Blocke. Ul. Świętojańską idziemy w kierunku zach. Na rogu ul. Lawendowej — kamienica nr 70—71 z początku XVII w. o manierystycznym portalu z 1 ćwierci XVII w. (przeniesionym z innego, zniszczonego domu) i ciekawej fasadzie od ul. Lawendowej. Nie jest to dom tak bardzo wychylony jak słynna toruńska Krzywa Wieża, tym niemniej ma Gdańsk swój Krzywy Dom. Kościół Św. Mikołaja. W 1227 r. książę Świętopełk 30 sprowadził z Krakowa konwent dominikanów. Mnisi otrzymali dotychczasowy kościół parafialny, zapewne drewniany, i przystąpili do budowy jednonawowego kościoła na planie wydłużonego prostokąta. Badania archeologiczne potwierdziły tę tezę. Nowy kościół powstał w 1. 1227—39. Na fundamentach jego pd. ściany wzniesiono obecną ścianę zewnętrzną zakrystii. Tym się tłumaczy odchylenie jej fasady od ściany korpusu nawowego. W 1. 1340—80 powstał obecny budynek jako sześcioprzęsłowa hala z czteroprzęsłowym prezbiterium i zakrystią częściowo na miejscu dawnego kościoła. Od strony pn. znajdował się zwarty kompleks budynków klasztornych rozebranych w 1840 r., lecz znanych z planu Bartłomieja Ranischa. Sklepienia gwiaździste przykryły wnętrze dopiero w 1487 r. Podwyższenia wieży o część ośmioboczną dokonano również zapewne w 2 poł. XV w. W 2 poł. XVII w. przebudowano gotycką jeszcze kaplicą p.w. św. Jacka na przedłużeniu nawy pn. W początku XIX w. zabudowania klasztorne używano jako szpital. Bombardowanie artyleryjskie w 1813 r. wznieciło tu pożar, który w znacznym stopniu spowodował ruinę. Już przed rozebraniem klasztoru, którego dokonano w 1840 r., dominikanie musieli opuścić kościół, powrócili po przeszło 105 latach w 1945 r. Poza wcześniejszą, pd. ścianą zakrystii, budynek reprezentuje surowe, skromne formy architektury 1 poł. XIV w. Jedyną dekoracją elewacji są profilowane obrzeża okien i ostrołukowe, tynkowane płyciny między nimi. Ciekawe i w całości autentyczne szczyty prezbiterium i korpusu nawowego (tj. zachodnie), zdobne sterczynami, również cechuje umiar i oszczędność w doborze form dekoracyjnych. Kościół Sw. Mikołaja jest jedynym w obrąbie Głównego Miasta, który nie uległ poważniejszemu zniszczeniu w czasie działań wojennych (wiąkszość wystroju została wywieziona i po wojnie na nowo zmontowana). Przez cały czas utrzymywał się tu katolicyzm, co w dużym stopniu wpłynęło na charakter wyposażenia wnętrza. Dominikanie gdańscy w znacznej mierze przyczynili się do utrzymania polskiego języka i kultury w trakcie wieków. W czasie zamieszek reformacji w 1518 i 1577 r. ludność napadła na klasztor i poza grabieżą dokonano tu znacznych zniszczeń. Ołtarz główny powstał przypuszczalnie ok. 1643 r. Jest to dzieło wczesnego baroku o spokojnej architektonicznej kompozycji z bogatą dekoracją małżowinowo-chrząstkową. Znamienny jest dobór świętych, których rzeźby stoją między kolumnami — w dolnej kondygnacji św. Dominik i św. Jacek (z Marią na ręku), powyżej natomiast św. Kazimierz i św. Wacław — typowi dla polskiego kultu. Główny obraz, "Koronacja Św. Mikołaja", datowany 1643, dobrego pędzla, może pół-nocnowłoskiego. Wielkie malowidło ścienne, którego resztki zachowały się na pn. ścianie prezbiterium, gotyckie z 1 ćwierci XVI w., przedstawia Pasję. Znajdująca się naprzeciw boazeria z niszą powstała w końcu XVI w. i jest dziełem gdańskiego warsztatu. Stalle w prezbiterium — nieodłączny element prezbiteriów zakonnych — powstały częściowo w późnym gotyku — poł. XVI w. (siedziska). Wysokie zapiecki zdobne girlandami owocowo-kwietnymi z wielofiguralnymi scenami w prostokątnych ramach powstały w poł. XVIII w. i podobnie jak rokokowe wazony stojące przy siedziskach — reprezentują styl rokokowy. Sceny przedstawiają historię życia Chrystusa. Trzy sceny na ścianie pn. — "Chrzest Chrystusa", "Chrystus i Samarytanin", "Umycie nóg" — powstały po pożarze w 1813 i są klasycystyczne. Przy filarach międzynawowych znajdują się interesujące ołtarze (począwszy od ściany tęczowej przy prezbiterium), para barokowych z 1. 1720—30, o bogatej dekoracji ornamentalnej, wysokim poziomie rzeźby figuralnej, której interesujące kompozycje występują zwłaszcza w zwieńczeniach. W lewym — obraz Matki Boskiej z XVII w. w srebrnej sukience rokokowej (1751 r.) pochodzący z kościoła Dominikanów we Lwowie. Pierwszy filar pn. — ołtarz rokokowy, kamienny, wykonany w 1757 r. przez Marcina Bottchera, z dobrym obrazem "Chrzest w Jordanie" Augusta Ranlscha z ok. 1653 r. Filar pd. — ołtarz barokowy kamienny z płaskorzeźbami drewnianymi dobrej klasy, 1662 r., warsztat gdański. Przy filarach drugiego i trzeciego przęsła ołtarze rokokowe, po poł. XVIII w., wykonane w tym samym warsztacie. Przy czwartym filarze pd. — ołtarz barokowy, kamienny z 1671 r., dobrej gdańskiej roboty z interesującymi współczesnymi obrazami Andrzeja Stecha, znanego malarza gdańskiego z 2 poł. XVII w. Przy filarze pn. — ołtarz barokowy z ok. 1700 r., naśladujący w drewnie marmurową konstrukcję. Ambona barokowa z ok. połowy XVIII w. Jest to dzieło o typowych dla tego okresu bogatych formach. Bardzo dobra rzeźba zakonnika na drzwiach bramki zamykającej schody. Prospekt organowy nawy głównej i południowej oraz bogato rzeźbiony parapet chóru muzycznego — późnobarokowe z 1755 r. Interesujące jako duża, dekoracyjna kompozycja, nie są jednak dziełem wysokiej klasy. Ich dekoracja należąca do przestarzałego w tym okresie ornamentu regencyjnego (zamiast rokokowego) przekonuje, że twórca nie szedł z duchem epoki. W nawie pd. barokowe ogrodzenie chrzcielnicy, wykonane łącznie z chrzcielnicą w 1732 r., bogato dekorowane, stanowi odosobniony przykład tego typu kompozycji, nieodzownej we wnętrzach sakralnych Gdańska, gdzie nie wydzielano kaplic chrzcielnych. Pod chórem muzycznym znajduje się nieduży nagrobek szlachcica Jana Konopackiego, który s-marł w Gdańsku, towarzysząc orszakowi Zygmunta III w 1591 r.

Kościoł, zwiedzanie, kościoły, Gdańsk, zabytki